Ilustracyjnaje fota
«Chimijaj» u Biełarusi nazyvajuć pakarańnie ŭ vyhladzie abmiežavańnia voli ŭ papraŭčaj ustanovie adkrytaha typu (PUAT). Hetaje słova zamacavałasia jašče ŭ savieckija časy, kali paśla vajny asudžanych nakiroŭvali na budoŭli i škodnyja vytvorčaści, u tym liku — na chimičnyja pradpryjemstvy.
Akramia «chimii» z nakiravańniem jość jašče i «chatniaja chimija». Heta taksama pakarańnie ŭ vyhladzie abmiežavańnia voli i abaviazkovaj pracy, ale čałaviek znachodzicca ŭ siabie ŭdoma, choć i pad pilnym nahladam milicyi. «Chatniuju chimiju» mohuć pryznačyć na termin ad šaści miesiacaŭ da piaci hadoŭ.
Ad pačatku 2020 hoda da «chatniaj chimii» pavodle palityčna matyvavanych abvinavačvańniaŭ u Biełarusi byli asudžanyja bolš za 800 čałaviek. Pavodle pravaabaroncaŭ, «chatniuju chimiju» čaściej pryznačajuć asudžanym za ŭdzieł u pratestach, abrazu Łukašenki i inšych čynoŭnikaŭ.
Što abaviazany rabić čałaviek, asudžany da «chatniaj chimii»:
paśla taho, jak prysud nabudzie moc, stać na ŭlik u kryminalna-vykanaŭčaj inśpiekcyi;
pracavać (kali viazień nie na piensii i nie maje invalidnaści). Asudžany moža zastacca na tym miescy, dzie pracavaŭ da vyraku. Kali ž čałaviek nidzie nie pracavaŭ, jon abaviazany samastojna znajści miesca pracy i ŭładkavacca ciaham 15 dzion. Kali nie atrymajecca, jaho nakirujuć u kamitet pa pracy, zaniataści i sacyjalnaj abaronie;
naviedvać adździaleńnie milicyi pa miescy pastanoŭki na ŭlik u vyznačany čas i tam adznačacca (zvyčajna raz na tydzień);
znachodzicca doma ŭ vyznačany kryminalna-vykanaŭčaj inśpiekcyjaj čas, bo supracoŭniki milicyi mohuć prychodzić z pravierkaj. Taksama jany mohuć zavitać na pracu. Pra čas i kolkaść praviarańniaŭ milicyjanty nie papiaredžvajuć. Pa sutnaści, viazień i ŭdzień, i ŭnačy znachodzicca ŭ stanie čakańnia niaprošanych «haściej».
Što možna, a čaho nielha na «chatniaj chimii»
Asudžanamu da «chatniaj chimii» zabaroniena:
- užyvać śpirtovyja napoi, naviedvać miescy, dzie pradajecca ałkahol;
- naviedvać spartyŭna-masavyja, kulturnyja mierapryjemstvy, chadzić u hości da inšych ludziej, akramia blizkich svajakoŭ;
- adsutničać udoma va ŭstanoŭlenyja kryminalna-vykanaŭčaj inśpiekcyjaj pieryjady času;
Čałavieku na «chatniaj chimii» dazvalajecca:
- nienadoŭha vyjechać u inšy horad ci lecišča pry ŭmovie atrymańnia dazvołu ad milicyi;
- prymać u siabie haściej;
- chadzić u hości da blizkich svajakoŭ, kali milicyja dała na heta dazvoł;
- karystacca telefonam, internetam, sacyjalnymi sietkami.
Kali asudžany da «chatniaj chimii» parušaje hetyja praviły i atrymlivaje try i bolš spahnańniaŭ, jamu abjaŭlajuć aficyjnaje papiaredžańnie. Kali paśla papiaredžańnia asudžany znoŭ ździajśniaje parušeńnie ciaham hodu, jamu praz sud źmianiajuć pakarańnie na bolš žorstkaje — nakiroŭvajuć u PUAT ci navat kałoniju.
U 2021 hodzie z Kryminalnaha kodeksu byŭ vyklučany artykuł 415 — «Uchileńnie ad adbyvańnia pakarańnia ŭ vyhladzie abmiežavańnia voli». Pavodle jaho za parušeńni ŭmovaŭ možna było atrymać da troch hadoŭ kałonii. Jurysty zaznačajuć, što takija źmieny nakiravanyja na spraščeńnie paradku ŭzmacnieńnia pakarańnia — kali raniej, kab adpravić «chatniaha chimika» ŭ kałoniju, treba było zavodzić asobnuju kryminalnuju spravu, to ciapier zrabić pakarańnie bolš žorstkim možna ŭ paradku administracyjna pracedury.
Telehram-bot «Mahnit» i zabarona vychodzić na ŭłasny padvorak
Jak raspaviadajuć asudžanyja da «chatniaj chimii» pa palityčnych artykułach, inśpiektary biez tłumačeńnia pryčynaŭ skaračajuć im kolkaść volnaha času na dzień, a taksama da ich značna čaściej prychodziać damoŭ z pravierkami pradstaŭniki roznych orhanaŭ — nie tolki ŭčastkovy milicyjant, ale i KDB, AMAP, RAUS, Departamient achovy. Viadomyja vypadki, kali amapaŭcy ŭ poŭnaj amunicyi nočču pryjazdžali pravieryć, ci znachodzicca ŭdoma žančyna stałaha vieku. Da niekatorych viaźniaŭ pozna ŭviečary pryjazdžali supracoŭniki KDB sa zbrojaj, budzili ŭsich susiedziaŭ.
Taksama pravaabaroncam viadomyja vypadki, kali praviarajučyja z roznych siłavych viedamstvaŭ hrukajucca ŭ dźviery i adrazu ž sychodziać, paznačajučy, što viaźnia byccam nie było ŭdoma. Čałaviek musić paśpieć imhnienna zreahavać na vizit i apieratyŭna adčynić dźviery. «Chatnija chimiki» vymušanyja ŭstaloŭvać kamiery videanazirańnia, kab dadatkova siabie abaranić i pieraduchilić pravakacyi.
Pavodle apoviedaŭ viaźniaŭ, jakija adbyvali «chatniuju chimiju», milicyjanty ŭstaloŭvali im na telefony telehram-bot «Mahnit», jaki źbiraje asabistyja dadzienyja i padpiski.
Palityčnym «chatnim chimikam», jakija žyvuć u pryvatnych damach, zabaraniajuć vychodzić na padvorak u luby čas, jak heta było raniej. Ciapier, pavodle infarmacyi pravaabaroncaŭ, «palityčnym» dajuć padpisać papiery ab źmienie ŭmovaŭ adbyćcia «chatniaj chimii». Zhodna ź imi pakidać svoj dom možna tolki ŭ miežach tych hadzinaŭ, u jakija dazvalajecca vychodzić u horad. To bok vychodzić va ŭłasny dvor u luby momant zabaraniajecca, heta budzie ličycca parušeńniem umovaŭ adbyćcia pakarańnia.
«Kali zdavałasia, što bolš nie vytryvaju, zhadvała, što mahło być horš»
Pra dośvied adbyvańnia «chatniaj chimii» z «Biełsatam» na ŭmovach ananimnaści padzialiłasia biełaruska, jakaja była asudžanaja da hetaha vidu pakarańnia padčas dekretnaha adpačynku.
«Kaniešnie, ja radavałasia, što mnie prysudzili «chatniuju chimiju», — kaža adrazu žančyna. — Mnie dali dva hady. Ja nie ŭjaŭlaju, što było b, kali b mnie hety čas daviałosia pravieści ŭ kałonii i nie bačyć ułasnaje dzicia. Tamu kožny raz, kali mnie zdavałasia, što ja nie vytryvaju bolš, ja zhadvała, što mahło być horš».
Milicyjanty prychodzili da našaj surazmoŭcy štodnia.
«Niekatoryja prosta zvanili ŭ damafon i sychodzili, kali čuli, što ja ŭdoma, inšyja padymalisia ŭ kvateru. Taksama časam prasili pakazać telefon, hladzieli telehram. Na Dzień voli zaŭsiody prychodzili niekalki razoŭ — u hety dzień u ich pa zvyčcy ŭzmocnienaja varta, — raspaviadaje biełaruska. — Samym ciažkim było, što mnie dali dźvie hadziny času na dzień, kali ja mahła vychodzić na vulicu. Mnie ŭstalavali čas z 14 da 16 hadzinaŭ. U hety čas moj syn raniej zvyčajnaj spaŭ. Mnie daviałosia pierabudoŭvać jahony režym, kab hulać ź im na vulicy. Jašče svaimi vizitami jany časta budzili syna — jak nazło mahli pazvanić u damafon, kali ja kłała dzicia spać. A adklučyć damafon ja nie mahła — kali b ja nie adkazała, było b parušeńnie».
Vizity ŭ inśpiekcyju jak nahoda dla sustrečaŭ z «chimikami» — adnadumcami
Kab źjeździć ź dziciom u palikliniku, našaj surazmoŭcy treba było adprošvacca ŭ milicyi, papiaredžvać. Časam davodziłasia prasić ab dapamozie svajakoŭ.
«Ja pačała ŭsprymać svaju kvateru jak turmu, u jakoj my siadzieli razam z synam», — kaža byłaja źniavolenaja.
Pra ciažkaści adbyćcia «chatniaj chimii» razam ź dziećmi raniej raspaviadali pravaabaroncam inšyja asudžanyja žančyny.
«Maje dźvie volnyja hadziny na dzień skančajucca zadoŭha da taho, jak treba zabirać dzicia z sadka. A nichto, akramia mianie, hetaha nie zrobić. Tamu, kali vychodžu, pakidaju telefon udoma, kab mianie nie adsačyli. Zabiraju ź dziciačaha sadka i biahom da chaty. Na maju prośbu da inśpiektara padoŭžyć ci pieranieści volny čas, mnie admovili. Skazali, treba było raniej dumać», — raspaviadała asudžanaja da «chatniaj chimii» žančyna.
Pa niadzielach našaja surazmoŭca chadziła ŭ inśpiekcyju adznačacca. Taksama na hety dzień byli pryznačanyja lekcyi, na jakich raspaviadali pra ekstremizm, kalarovyja revalucyi.
«Ale ja časam z radaściu chadziła na hetyja adznaki, bo tam ja sustrakała znajomych — takich ža «chimikaŭ», jak i ja, adnadumcaŭ, ź jakimi možna było pahutaryć», — pryhadvaje žančyna.
Čamu «chatnija chimiki» — nie palitviaźni?
Pravaabaronca «Viasny» Dzijana Pinčuk źviartała ŭvahu, što «chatniaja chimija» — heta zusim nie bolš miakkaje ci lohkaje pakarańnie, u adroźnieńni ad «chimii» z nakiravańniem u PUAT.
«Ludziej sudziać za realizacyju svaich hramadzianska-palityčnych pravoŭ i pryznačajuć im realnaje pakarańnie, jakoha nie musić być naohuł. Heta pakarańnie nievinavatych ludziej, jakija vymušany prachodzić ciažkija vyprabavańni z pastajannym ciskam, načnymi pravierkami, izalacyjaj, zabaronami na vyjezd i spatkańniaŭ z rodnymi», — zaznačała pravaabaronca.
Adnak «chatnich chimikaŭ» biełaruskija pravaabaroncy nie ličać palitviaźniami. Kali čałaviek znachodziŭsia ŭ SIZA, paśla vyznačeńnia pakarańnia ŭ vyhladzie «chatniaj chimii», jaho vykreślivajuć sa śpisu palitviaźniaŭ i dadajuć u śpis byłych palitviaźniaŭ.
Adnym z faktaraŭ dla pryznańnia čałavieka palitviaźniem, akramia prysudu pavodle palityčnych matyvaŭ, źjaŭlajecca pazbaŭleńnie voli. Pad pazbaŭleńniem voli razumiecca ŭtrymańnie asoby ŭ lubym miescy, kali asoba nie moža jaho pakinuć u vyniku luboha vyhladu prymusu, jaki ŭžyvajecca słužbovaj asobaj dziaržavy abo ź viedama i papuščalnictva słužbovaj asoby abo orhana dziaržavy, havorycca ŭ Kiraŭnictvie Pravaabarončaha centru «Viasna» pa vyznačeńni paniaćcia «palityčny źniavoleny».
Niemahčymaść pakinuć miesca, dzie ŭtrymlivajecca čałaviek, pry hetym moža adbyvacca z-za achovy abo pad stracham nastupnaha bolš surovaha pakarańnia. Havorka idzie pra peŭnaje zakrytaje miesca abo miesca, kudy zabaronieny abo abmiežavany dostup lubych asob, u tym liku pradstaŭnikoŭ hramadskaści. U toj čas jak padčas adbyvańnia «chatniaj chimii» čałaviek moža bačycca ź inšymi ludźmi, karystacca srodkami suviazi, vychodzić z domu.
Čym chatni aryšt adroźnivajecca ad «chimii»?
Kirujučysia vyšejzhadanym kryteram, pravaabaroncy da pazbaŭleńnia voli adnosiać «chatni aryšt», kali asoba znachodzicca ŭ miescy abmiežavańnia voli, jakoje nie maje prava pakinuć pa svaim žadańni.
Taksama da pazbaŭleńnia voli dałučajuć vykarystańnie prymusovych papraŭčych, papraŭča-pracoŭnych rabot abo pracoŭnaha vychavańnia jak vidu kryminalnaha abo administracyjnaha pakarańnia, kali asoba znachodzicca ŭ miescy abmiežavańnia voli, jakoje nie maje prava pakinuć pa svaim žadańni.
Chatni aryšt jak miera strymańnia byŭ uviedzieny ŭ Biełarusi ŭ 2001 hodzie. Padčas chatniaha aryštu čałaviek nie maje prava karystacca internetam, telefonam i ŭvohule lubymi srodkami suviazi. Telefanavać čałavieku moža tolki śledčy, taksama možna źviazacca z advakatam. Da jaho nie mohuć prychodzić inšyja ludzi, akramia śledčaha i advakata. Kamunikavać zabaraniajuć navat sa svajakami, jakija pražyvajuć z čałaviekam u adnoj kvatery. Nielha pracavać. Da čałavieka pad chatnim aryštam moža być prystaŭlenaja kruhłasutačnaja achova. Mohuć dazvolić hladzieć telebačańnie, ale zvyčajna — tolki dziaržaŭnyja telekanały.
Tych, chto znachodzicca pad chatnim aryštam, biełaruskija pravaabaroncy pryznajuć palitviaźniami.
Čytajcie taksama:
Dla Paliny Šarendy-Panasiuk ustanavili previentyŭny nahlad. Jaje narešcie vypuściać?
